FAS - (Fetal Alcohol Syndrom) Alkoholowy Zespół Płodowy

Spożywanie alkoholu w czasie ciąży zaburza rozwój nienarodzonego dziecka. Nie ma bezpiecznej dawki alkoholu, o której można z całą pewnością powiedzieć, że nie wpływa niekorzystnie na dziecko. Alkohol powoduje więcej szkód u rozwijającego się dziecka niż inne substancje łącznie z marihuaną, heroiną i kokainą.(Institute of Medicine, 1996)

Alkoholowy Zespół Płodowy nie jest skutkiem uzależnienia się płodu od alkoholu przyjmowanego przez matkę, nie powstaje również ani tuż przed porodem ani w jego trakcie. FAS jest wynikiem spustoszenia, jakie czyni alkohol przyjmowany przez ciężarną kobietę w każdym momencie ciąży. Alkohol wraz z krwią matki dociera przez łożysko do nienarodzonego dziecka. Na działanie alkoholu szczególnie wrażliwy jest rozwijający się mózg dziecka - część komórek nerwowych jest nieprawidłowa a część po prostu obumiera.
Rejony mózgu, które najbardziej narażone są na działanie alkoholu to: ciało modzelowate (przekazywanie informacji między półkulami mózgu), móżdżek (m.in. koordynacja ruchów), jądra podstawne, płaty czołowe (planowanie, myślenie, wola, kontrola emocji, pamięć) i hipokamp (zasadnicze znaczenie dla procesów związanych z pamięcią).

Cechy charakterystyczne wyróżniające dzieci z Alkoholowym Zespołem Płodowym:
- rozwijające się dziecko jest narażone na działanie alkoholu podczas
  życia płodowego
- dzieci charakteryzuje niska urodzeniowa masa ciała, niedobory
  wzrastania w zakresie długości ciała i masy rozpoczynają się już
  w okresie prenatalnym i utrzymują się po urodzeniu, mimo
  właściwego odżywiania
- charakterystyczne są rysy twarzy: płaska środkowa część twarzy,
  mały, zadarty nos, krótkie szpary powiekowe, szeroko rozstawione
  oczy, opadające powieki, fałdy nakątne, niedorozwój szczęki, mała
  żuchwa, wąska warga górna, płaska rynienka nosowo-wargowa
- występują nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu
  ośrodkowego układu nerwowego-małogłowie, drżenia, nadruchliwość,
  pobudzenie, nadwrażliwość na bodźce, upośledzenie funkcji
  poznawczych (m.in. zaburzenia uwagi, pamięci, trudności
  w rozumieniu pojęć abstrakcyjnych, w ocenie sytuacji, rozwiązywaniu
  problemów, nieumiejętność uczenia się na własnych błędach),
  trudności w kontrolowaniu impulsów poziom inteligencji
  większości osób z z FAS jest przeciętny, ich iloraz inteligencji
  mieści się w granicach normy
- dzieci mają wady wrodzone (zwłaszcza serca, uszu, oczu, stawów),
  rozszczep wargi lub podniebienia, hyper- lub hipotonia (nadmierne
  lub zbyt małe napięcie mięśniowe)
- nasilenie objawów może być różne. Uważa się, że nasilenie objawów
  somatycznych pokrywa się z nasileniem zaburzeń rozwojowych.
  Charakterystyczne rysy twarzy mogą być słabo widoczne
  u noworodków oraz u osób dorosłych. Najbardziej nasilone są u dzieci
  między 2 a 10 rokiem życia.

Do skutków przyjmowania przez ciężarne kobiety alkoholu zalicza się także oprócz płodowego zespołu alkoholowego:

- fetal alcohol effects, (Alkoholowy Zespół Uszkodzenia Mózgu)
  FAE to jest to nie w pełni wyrażony płodowy zespół alkoholowy;
  z FAE rodzi się dziesięciokrotnie więcej dzieci niż z FAS
- wady wrodzone spowodowane używaniem alkoholu (alcohol-
  related birth defects, ARBD) - to m.in. wrodzone wady serca,
  deformacje kostno-stawowe, deformacje w obrębie kończyn, wady
  wrodzone nerek, zaburzenia widzenia, ubytki słuchu, rozszczep wargi
  lub podniebienia
- zaburzenia neurorozwojowe spowodowane używaniem
  alkoholu (alcohol-related neurodevelopmental disorder,
  ARND) - małogłowie, nieprawidłowości w budowie mózgu, objawy
  neurologiczne

Porady jak postępować z dziećmi z Płodowym Zespołem Alkoholowym:
- do dzieci należy mówić używając konkretnych słów, unikając tych
  o podwójnym znaczeniu, aluzji
- dzieci funkcjonują najlepiej w środowisku, w którym wprowadza się
  mało zmian
- cechą charakterystyczną dzieci z FAS jest tzw. krótka pamięć,
  dlatego trzeba im powtarzać wielokrotnie pewne informacje
- regularne czynności nie zmieniające się każdego dnia zmniejszają
  u dzieci poziom lęku
- podstawą efektywnego uczenia się dzieci jest zasada "krótko
  i zwięźle"
- do dzieci tych należy mówić dokładnie to, co się ma na myśli
- należy pamiętać, iż dziecko z FAS lepiej funkcjonuje, gdy świat
  wokół niego jest uporządkowany

Dorośli z FAS

Osobom dorosłym cierpiącym z powodu FAS często bardzo trudno jest odnaleźć się w społeczeństwie i osiągnąć pełną niezależność. Wiele wysiłku kosztuje je planowanie, uczenie się i wykorzystywanie zdobytych informacji. Męczy je zmienność własnego nastroju, częste napady złego humoru, drażliwość, agresja. Często nie są w stanie zapanować nad impulsywanymi zachowaniami, także seksualnymi. Nie potrafią wyciągać wniosków z popełnionych błędów. Wiele sytuacji budzi ich lęk, powoduje, że wycofują się i zamykają w sobie. Potrzebują częstych podpowiedzi i motywacji ze strony innych osób. Mają problemy w szkole, w pracy nie potrafią długo utrzymać się na jednym stanowisku, trudno im wytrwać w stałym związku. Nie radzą sobie z takimi abstrakcyjnymi pojęciami, jak pieniądze, czy czas, co dodatkowo utrudnia im funkcjonowanie w społeczeństwie.
Te wszystkie objawy są skutkiem spowodowanego przez alkohol uszkodzenia mózgu. FAS jest nazywany "statyczną encefalopatią", co oznacza, że uszkodzenie mózgu, do którego doszło w życiu płodowym, pozostaje przez całe życie na stałym poziomie, nie pogłębia się, ale i nie zanika.

Osoby z FAS są szczególnie podatne na przemoc emocjonalną i fizyczną (w tym również seksualną). Wymagają wszechstronnej pomocy - wsparcia w domu i w szkole, profilaktyki wtórnych zaburzeń psychicznych oraz ochrony przed konfliktami z prawem, nadużywaniem alkoholu, narkotyków, czy przed niechcianą ciążą.

PAMIĘTAJ!

FAS ani innych uszkodzeń alkoholowych nie można wyleczyć.
Można im w 100% zapobiec.
Wystarczy zachować abstynencję podczas ciąży.

Szkolenie FAS dla pracowników MOPS w Siemianowicach Śląskich, Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej
w Siemianowicach Śląskich oraz pedagogów szkolnych.

W dniach 1, 8 i 15 października 2004 r. z inicjatywy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w siedzibie Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Siemianowicach Śl. odbyło się szkolenie dla pedagogów i psychologów dotyczące problemu Alkoholowego Zespołu Płodowego prowadzone przez specjalistę Panią Małgorzatę Klecką - wiceprzewodniczącą zarządu Stowarzyszenia Zastępczego Rodzicielstwa o/Śląski, matkę zastępczą dziewczynki z FAS. Sfinansowane ono było ze środków Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

W trakcie zajęć poruszane były następujące tematy:
- anatomia układu nerwowego. Obszary mózgu najbardziej narażone
  na działanie alkoholu,
- uszkodzenia mózgu charakterystyczne dla FAS/FAE,
- uszkodzenia mózgu a zachowanie dziecka. Jak zrozumieć
  zachowania dzieci narażonych na działanie alkoholu
  w życiu płodowym,
- możliwości diagnostyczne w Polsce i na świecie,
- terapia dzieci z FAS. Podstawy terapii neurorozwojowej
  i innych metod naprawczych i stymulacyjnych.

Szkolenie to cieszyło się dużym zainteresowaniem, dało możliwość głębszego poznania tematu, a także możliwość wykorzystania posiadanych informacji w trakcie pracy z drugim człowiekiem - klientem.

Bibliografia:
Thackray HM, Tifft C: Fetal Alcohol Syndrome, Pediatrics in Review 2001;22(2)
Cassidy SB, Allanson JE: Management of Genetic Syndromes, Wiley-Liss, New York 2001,9
Stowarzyszenie Zastępczego Rodzicielstwa, Oddział Śląski: http://www.fas.edu.pl
Ulotka Osiem Kroków - Stowarzyszenie Zastępczego Rodzicielstwa, Oddział Śląski